طرح تحقیقاتی یا پروپوزال یکی از مدارک لازم برای اخذ پذیرش در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است.
در طرح تحقیقاتی، می بایست موضوع مورد نظر خود را انتخاب کنید و به توضیح اهمیت آن، ذکر تحقیقاتی که پیش تر در این زمینه انجام شده (تاریخچه) بپردازید و نتایجی که انتظار دارید از تحقیق حاصل شود را بیان کنید و روش یا روش هایی که در تحقیق خود از آنها استفاده خواهید کرد را معرفی نمایید.
ظاهر طرح تحقیقاتی بنا بر هدفی که از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی و دانشگاه مورد نظر می تواند قدری متغیر باشد. اما به طور کلی شامل عنوان بندی ها و بخش های زیر است:
موضوع تحقیق(عنوان دقیق تحقیق) (Project Title)
مقدمه (Introduction)
معرفی موضوع و توضیحات مقدماتی و تاریخچه
شرح مساله (Problem Statement)
پیش نویس طرح تحقیقی توجیهی است که بر مبنای علاقمندی و پژوهش های فرد متقاضی و مبتنی بر فرضیه های علمی و استنتاجات تحقیقاتی باشد و بر این اصل دانشجو می تواند شاخه تحقیقی و میزان سابقه فعالیت قبلی و نتایج حاصله را اعلام نماید.
نحوه نگارش پروپوزال
در نوشتن پروپوزال باید به نکات ذیل توجه فرمایید:
*معرفی موضوعی که برای پایان نامه خود انتخاب کرده اید
*توضیح اهمیت آن موضوع
*ذکر پژوهش هایی که در گذشته در این باره صورت گرفته
*نتایجی که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت
*روش یا روش هایی که در پژوهش از آن ها بهره خواهید گرفت
منشور و قالب بندی شکل پروپوزال بنا بر هدفی که از آن دارید و یا به مقتضی رشته تحصیلی شما طرح تحقیق، مهم ترین و اصلی ترین بخش یک کار تحقیقی و پژوهشی است، طرح تحقیق (Proposal) اصل تحقیق نیست، بلکه طرح اولیه و طرح پیشنهادی تحقیق است، طرح تحقیق در واقع شبیه طرح اولیه و پیشنهادی یک ساختمان است که توسط ارشیتکت (پژوهشگر یا محقق) ارکان اصلی آن طراحی و محاسبه شده و به صورت نقشه و ماکت ساختمان در آمده است و چنانچه یک مهندس خبره (استاد راهنما ) به آن نگاه کند، بتواند ساختمانی را ( پژوهشی را) که بر اساس این نقشه شکل می گیرد، از قبل برای خود تجسم کند. پژوهشگری که قصد تحقیق دارد، ابتدا باید برای پژوهش مورد نظر خود طرح تحقیق بنویسد. طرح تحقیق در واقع نقشه انجام تحقیق است و راهنمای محقق برای عملیاتی کردن و اجرای تحقیق است.
هر چند انتخاب موضوع و فرایند تهیه و تکمیل یک پروپوزال به راحتی و در مدت زمانی کوتاه انجام می شود، ولی باید توجه داشت که پروپوزال در واقع پیشنهادیه تحقیق بوده و به منزله نقشه های محاسباتی ساختمان است، لذا چنانچه با دقت و با محاسبات دقیق طراحی گردد، پژوهشگر در انجام مراحل بعدی با مشکل اساسی روبرو نخواهد شد.
به عبارت دیگر چنانچه دانشجویی عنوان پژوهش خود را درست انتخاب کرده باشد و تمامی ارکان و اجزاء پروپوزال به ویژه طرح مسئله، اهمیت و ارزش تحقیق، تاریخچه مطالعات، اهداف، سئوالات، فرضیه ها و روش و مراحل انجام تحقیق را به طور دقیق و کامل تهیه کرده باشد، در انجام پژوهش با مشکلاتی از جمله سر درگمی و ابهام روبرو نخواهد شد، به طوری که گفته می شود پژوهشگری که طرح تحقیق خود را به طور دقیق، روشن و کامل نوشته، به نظر می رسد بیش از 50 درصد رساله یا پایان نامه خود را تهیه کرده است.
یادآوری یکسری نکات مهم هنگام نگارش پروپوزال
*در قسمت بیان مساله، ابتدا اثبات کنید که یک مشکل وجود داره ( با ذکر منبع) بعد اهداف و راه حل پیشنهادی خودتون رو مطرح کنید.
*قسمت سوالات فرعی با فرضیه ها متناسب باشند. ( فرضیه ها به صورت یک جمله خبری باشند).
*زمانی که پیشینه می نویسید حتما یک جدول هم آخر این قسمت ترسیم کنید و تفاوت ها و تشابه های کار خودتون رو با پیشینه در این جدول بررسی کنید. این کار نوآوری کار شما رو مشخص خواهد کرد. حداقل 10 مقاله که 5 تا داخلی و 5 تا خارجی باشه برای پیشینه کفایت می کند .
*لازم نیست در پیشینه تمام بخش های مقالات انگلیسی ترجمه بشه، همین که عنوان، اهداف، روش تحقیق، ابزار پژوهش، تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری رو بدونید کفایت میکند که این ها هم در قسمت چکیده استاندارد یک مقاله وجود دارد.
*منابع آخر رو طبق یک فرمت استاندارد بنویسید. به ترتیب حروف الفبا، فارسی جدا و انگلیسی هم جدا.