انواع طیف اندازه گیری
طیف بوگاردوس
هدف از طیف بوگاردوس سنجش میزان فاصله اجتماعی گروهها می باشد. کاربرد این طیف در مواقعی است که مثلا دو گروه مختلف با دو فرهنگ و زبان متفاوت در کنار هم زندگی می کنند و یا در مواقعی که مردمی از ملیت های گوناگون و با فاصله جغرافیائی در جریان روابطی متقابل قرار میگیرند (مثلا در سنجش نگرش به شغل/ طبقه اجتماعی/ گروههای مذهبی) این طیف بکار می رود این طیف در یک مقیاس ترتیبی (تمایل کامل/تمایل متوسط/تا حدودی/عدم تمایل) میزان تمایل یک گروه را نسبت به سایر گروهها می سنجد.
بوگاردوس برای هر یک از هفت نقطه روی طیف یک جمله اظهاری یا گویه در نظر گرفت. فرض بر این است که اگر کسی با گویه اول موافق باشد با گویه های دیگر نیز موافق است بوگاردوس در تحقیق خود هفت گویه را در نظر گرفته بود (ازدواج – دوست صمیمی – همسایه – همکار – هموطن – میهمان – اخراج).
این طیف کوششی بود که کیفیت ها را دقیقتر سنجیده و در سطح تر تیبی مورد سنجش قرار دارد و نیز برای ترتیب ارجحیت می توان از مقایسه زوجی استفاده نمود. از معایب این طیف می توان به قصور محقق در تدوین گویه ها –کم بود نگویه ها و فواصل نامتساوی گویه ها اشاره نمود.
طیف لیکرت
هدف این طیف اندازه گیری گرایش به یک موضوع بر اساس ارزش های جامعه می باشد و کاربرد این طیف نیز در جهت بررسی گرایش ها نسبت به مسئله سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می باشد که در سطح ترتیبی نیز مورد سنجش قرار دارد. گویه ها در این طیف حداقل 15 تا 30گویه و بیشتر تدوین می شود. در تدوین گویه ها باید سعی شود از گویه های بی تفاوت، بی ربط و ابهام اور جلو گیری شود تعداد گویه هائی که گرایش مخالف و موافق دارند باید تقریبا به یک اندازه باشد و نیز طیفی که به پاسخگو داده می شود معمولا از 5 قسمت تشکیل شده است (کاملا موافقم – موافقم – تاحدودی – مخالفم – کاملا مخالفم) که براساس هدف و روش تحقیق می توان کلمات گویه ها را عوض نمود.
در تدوین گویه ها باید دقت شود تا گویه های بی تفاوت و بی ربط و ابهام آور حذف گردند گویه مستقیما پس از تحقیقات مقدماتی پخش می شوند. پس بهتر است بعد از تدوین پرسشنامه مقدماتی pretest حداقل با 30 نمونه گرفته شود تا بعد از بررسی کمی (روایی) و کیفی (اعتبار) آن گویه های ابهام انگیز حذف گردد.
طیف تورستن
ابتدا گویه ها را انتخاب کرده و بعد از داورانی خواسته می شود تا گویه ها را در 11 طیف تقسیم نمایند. و ارزش طیف از مجموعه قضاوتها ی داوران برای هر یک از گویه ها بدست می آید. هدف از این طیف اندازه گیری گرایش به یک موضوع براساس ارزش های جامعه توسط داوران می باشد. این طیف نسبت به مقایسه زوجی از حجم کار کمتر و نسبت به بوکادوس از دقت بیشتری بر خوردار است.
برای بررسی اعتبار گویه ها باید به روش کمی و کیفی گویه های ابهام بر انگیز را حذف کرد بدین ترتیب که نمودار تجمعی آنرا کشیده و 50 درصد را میانه (چارک سوم) و 25درصد را چارک اول و 75 درصد را به عنوان چارک سوم مشخص نمود و عددهای آنها را مشخص کرد. که برای پیدا کردن گویه های مبهم می توان از فرمول ضریب ابهام استفاده نمود. کمترین Qها را انتخاب کرده و بقیه را حذف می کنیم.
طیف گاتمن
هدف از این طیف تنظیم گویه ها بنحو کاملا تراکمی و انباشتی می باشد. و این طیف به عنوان طیف میزان نگار در سطح اسمی (بلی/خیر – موافقم/مخالفم) می تواند گرایش به یک موضوع را براساس ارزش های جامعه مبتنی بر آرای پاسخگویان نمرات گویه های تعیین شده را بسنجد. اگر پاسخگو به تمام گویه ها مثبت پاسخ دهد بالاترین نمره را می گیرد. پس برای مشخص کردن ضریب بازنمائی می توان از یک منهای تعداد خطاها تقسیم بر تعداد پاسخگو ضربدر تعداد گویه ها استفاده کرد.
طیف آزگود
هدف از این طیف شناخت و اندازه گیری تمایز معنائی براساس معنا شناسی تفاوتی می باشد و کاربرد این طیف نیز در تداعی معانی یک یا دو محرک بر مبنای صفات متضاد و ترسیم رابطه تصویری بین محرک و صفات متضاد می باشد. و سنجش این طیف نیز در سطح یک مقیاس تر تیبی (7 درجه ای) روشی است که مبتنی بر تداعی معانی که طی آن روابط تصویری دو موضوع بر اساس صفات متضاد در سطح مقیاس اسمی تر سیم می گردد و میزان تشابه به دو موضوع براساس نمرات بدست آمده از طریق ضریب همبستگی پیرسون r محاسبه می شود و شیوه های این طیف می توان به موارد زیر اشاره نمود.
1- صفات دو قطبی
2- مقایسه زوجی
3- تحلیل عبارت
4- تحلیل معنائی